Στην δίνη των social media

Μαρία Νότη

pixabay.com

Είναι άραγε ιδανικός ο νέος αυτός κόσμος που αποκτήσαμε μέσω της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια; Έχουν όλες οι ηλικιακές ομάδες την ικανότητα να διαχειριστούν αυτή την αλόγιστη χρήση του διαδικτύου και να μην οδηγηθούν στην κατάχρηση; Πως επιδρά στην ψυχική δομή και στην διαμόρφωση της ταυτότητας των νέων η χωρίς κριτική ματιά χρήση των κοινωνικών δικτύων; Είναι ασφαλής χώρος τα social media για την νέα γενιά;

Ένα σωρό αναπάντητα ερωτήματα γεννά η εικόνα μιας οικογένειας σε μια τυπική έξοδο για φαγητό. Ο πατέρας η μητέρα και τα τρία παιδιά ηλικίας 5, 10, και 17 ετών. Περιμένοντας το φαγητό να σερβιριστεί όλοι έχουν βυθιστεί μέσα στην εικονική πραγματικότητα της Google. Η μητέρα τσεκάρει το Facebook, τα μικρότερα παιδιά βλέπουν βίντεο στο Youtube, ο πατέρας παρακολουθεί τις εξελίξεις στο Twitter, η έφηβη κόρη είναι στο Tik Tok, αυτή είναι η νέα τυπική οικογένεια του 21ου αιώνα, η οικογένεια των Social Media.

Ανησυχητικά ποσοστά

Όλα αυτά τα ερωτήματα ζητούν απάντηση καθώς τα τελευταία χρόνια η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρουσίασε ραγδαία αύξηση και είναι πλέον αδιαμφισβήτητο πως διανύουμε την εποχή της οικουμενικής ψηφιακής πολιτείας με τα social media να έχουν πάνω από 1 δισεκατομμύριο χρήστες παγκοσμίως. Πρόσφατες έρευνες της Eurostat, μας δείχνουν πως τo 88% των ατόμων ηλικίας 16-74 ετών χρησιμοποιούν το διαδίκτυο καθημερινά. Τα ποσοστά των χρηστών κυμαίνονται από 70% στην Βουλγαρία έως 99% στη Δανία, ενώ στην Κύπρο το ποσοστό αυτό ήταν 91% επί του γενικού πληθυσμού. Το πιο ανησυχητικό όμως είναι πως το 98% των χρηστών για την Κύπρο ήταν ηλικίας 16-24.

Για το θέμα αυτό μας παραχώρησε συνέντευξη, η εκπαιδευτικός και κοινωνική ψυχολόγος, κα Μίνα Κλεάνθους, η οποία μας επεσήμανε πως: «ο εθισμός στο διαδίκτυο αποτελεί υπαρκτό φαινόμενο στην κοινωνία μας και έχει ως συνέπεια ο εξαρτημένος να παρουσιάζει ψυχικές διαταραχές, όπως χαμηλό βαθμό αυτοεκτίμησης, αίσθηση μοναξιάς, έλλειψη κοινωνικής συμπεριφοράς και αλλαγή της προσωπικότητάς του».

-Θεωρείται πως η χρήση των κοινωνικών δικτύων είναι ένα πρόβλημα;

«Το πρόβλημα δεν είναι στη χρήση αλλά στην κατάχρηση. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν την ιδιαιτερότητα πως στηρίζονται μόνο στην εξ αποστάσεως επικοινωνία, δεν υπάρχει φυσική παρουσία, στην εικονική πραγματικότητα. Όμως αυτή η ανέπαφη επαφή είναι αναπόσπαστο κομμάτι στην ζωή του μεγαλύτερου μέρους του πλυθυσμού όλου του πλανήτη και επιδρά στην ψυχική δομή και στη διαμόρφωση της ταυτότητας μας. Ειδικά οι νέες γενιές γεννιούνται σε ένα ήδη διαμορφωμένο περιβάλλον, αυτό των ψηφιακών κοινωνικών δικτύων». Στην προσπάθειά της να μας εξηγήσει το φαινόμενο με επιστημονικούς όρους έκανε αναφορά στο σύνδρομο που προσβάλλει ένα μεγάλο ποσοστό χρηστών συνήθως νεαρής ηλικίας.

«Εδώ και κάποια χρόνια έχει παρουσιαστεί το σύνδρομο FoMo (fear of missing out). Με τον όρο αυτό εννοούμε τον φόβο του να μην χάσεις οτιδήποτε συμβαίνει. Πιο συγκεκριμένα οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων διακατέχονται από ένα διαρκές άγχος ή μια λύπη ότι κάποιος άλλος ζει μια συναρπαστική εμπειρία, από την οποία οι ίδιοι απουσιάζουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να θέλουν να παραμένουν διαρκώς online, για να μαθαίνουν ανά πάσα στιγμή τι κάνουν οι άλλοι, αυτό σε συνάρτηση με την έλλειψη κοινωνικοποίησης επιφορτίζει το άτομο με άγχος και του δημιουργεί την έμμονη ιδέα πως τα πράγματα θα μπορούσε να είναι διαφορετικά».

Και καταλήγει λέγοντας πως είναι αμέτρητες οι περιπτώσεις ανά τον κόσμο κατά τις οποίες τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από χώροι ιδιωτικότητας και επικοινωνίας έδωσαν κίνητρο για εγκληματικές πράξεις ανάμεσα σε ζευγάρια, φίλους, ακόμα και οικογένειες. Τα κοινωνικά δίκτυα είπε, φιλοξενούν όχι μόνο τον καλό μας εαυτό αλλά και την σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης.

pixabay.com

-Οι χρήστες των social media προβάλλουν μέσα σε αυτά τον πραγματικό τους εαυτό;

- Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν προβάλλεται ο πραγματικός εαυτός των χρηστών. Αντίθετα προβάλλεται η εικόνα του ιδανικού τους εαυτού. Οι χρήστες δεν επιθυμούν να προβάλλουν δημόσια κάθε λεπτομέρεια της ζωής τους. Πρίν κοινοποιήσουν μια πληροφορία που τους αφορά την μελετούν και την διαμορφώνουν. Στην πραγματικότητα όλοι μοιράζονται μόνο αυτό που θέλουν οι άλλοι, να γνωρίζουν για αυτούς. Δεν υπάρχει αντικειμενικότητα στα social media.

Οι επιπτώσεις της εξάρτησης από το διαδίκτυο έχουν αποτελέσει αντικείμενο πολλών ερευνών.

Όπως προκύπτει από σχετική έρευνα με επικεφαλής τον ψυχολόγο Ίθαν Κρος του πανεπιστημίου Μίσιγκαν, το 75% των χρηστών του Facebook ωραιοποιεί τα ποστ του. Η έρευνα αποκάλυψε ότι τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων είπαν ότι κάνουν εσκεμμένα ποστ που δείχνουν ότι ζουν μια περιπετειώδη ζωή. Επίσης τα τρία τέταρτα είπαν ότι κρίνουν τους φίλους τους με βάση όσα βλέπουν στις αναρτήσεις τους στα social media, ενώ το 50% δήλωσαν πως έκαναν ποστ με σκοπό να προκαλέσουν τη ζήλια φίλων και συγγενών.

Τα αποτελέσματα της έρευνας υποστηρίζουν επίσης ότι το Facebook μπορεί να βοηθά τους ανθρώπους ιδίως τους νεότερους να επικοινωνήσουν online, όμως παράλληλα υποσκάπτει το αίσθημα της ευτυχίας και ικανοποίησης του χρήστη από την ζωή και τον εαυτό του. Μάλιστα όσο πιο μεγάλη χρήση κάνει κάποιος τόσο μεγαλύτερες φαίνεται να είναι οι αρνητικές επιπτώσεις για την ψυχολογία του.

Συμβουλές για την ορθότερη χρήση των social media.

Να σκέφτεσαι πως κάθε νέα τεχνολογία με την σωστή χρήση μπορεί να βελτιώσει τη ζωή σου.

Για αρχή κάνε τακτικά διαλείμματα. Προσπάθησε να απέχεις από τα social media έτσι ώστε να μπορείς να δεις τον εαυτό σου και την ζωή σου πιο αντικειμενικά.

Έλεγχξε τους διαδικτυακούς σου φίλους. Το να ακολουθείς διασημότητες ή αγνώστους συχνά δημιουργεί αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν «ζήλια του facebook».

Μην συγκρίνεις την δική σου εμφάνιση και τον τρόπο ζωής σου με αυτή των διαδικτυακών σου φίλων, πιθανότατα αυτό να σε οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα για τον εαυτό σου.

Pixabay.com

Μοχλός άσκησης πίεσης

Είναι πολύ σημαντικό να προσέχουμε την ιδιωτικότητά μας μας συστήνει κα Μαρία Ιωάννου διακεκριμένη κοινωνιολόγο και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κύπρου: «Το στοιχείο της κοινωνικοποίησης διαδραματίζει βαρυσήμαντο ρόλο για την ομαλή ανάπτυξη των νέων ανθρώπων, τα όρια της εναλλακτικής «δημόσιας» και «ιδιωτικής» σφαίρας είναι πολύ λεπτά και μπορεί εύκολα να παραβιαστούν. Φυσικά τον βασικό προσανατολισμό μας πρέπει να τον παίρνουμε μέσα απο το οικογενειακό μας περιβάλλον. Οι γονείς έχουν τον κύριο ρόλο να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους από μικρή ηλικία για την ορθή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Να θέτουν όρια στην χρήση έτσι ώστε να αποφεύγεται η κατάχρηση».

-Έχει αρνητικό αντίκτυπο η χρήση των social media στην ψυχολογία του χρήστη;

Το φαινόμενο των κοινωνικών δικτύων επιδρά δυναμικά στην ψυχολογία του χρήστη. Από την μια πλευρά τα κοινωνικά δίκτυα διασκεδάζουν, καταργούν τις αποστάσεις, διακινούν ελεύθερα τις πληροφορίες και ενημερώνουν άμεσα τον χρήστη. Από την άλλη πλευρά όμως ασκούν κοινωνική πίεση λόγω των προτύπων συμπεριφοράς που προωθούν. Για αυτόν τον λόγο κρίνεται αναγκαίο να επικεντρωθούμε στην πρώτη πλευρά τους και να διαχειριζόμαστε με κριτικό πνεύμα κάθε τι που προβάλλεται μέσα από αυτά.