Σχιζοφρένεια Ακροβατώντας ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα

Μαρία Καραμάνου

Η σχιζοφρένεια είναι μία χρόνια και εξουθενωτική νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει την σκέψη, τα συναισθήματα αλλά και την συμπεριφορά ενός ατόμου. Συνήθως αναπτύσσεται κατά την εφηβεία ή την πρώιμη ενηλικίωση. Μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αντιλαμβάνονται ή να ερμηνεύουν τα πράγματα διαφορετικά από ότι είναι. Η ψύχωση μπορεί επίσης να προκληθεί από φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των φαρμάκων κατά της νόσου Πάρκινσον, των κορτικοστεροειδών και των παράνομων ουσιών. Τα άτομα με σχιζοφρένεια έχουν σημαντικά μικρότερο προσδόκιμο ζωής κατά μέσο όρο 15-20 χρόνια.

Ποια είναι η κύρια αιτία της συγκεκριμένης αρρώστιας;

‘’Η σχιζοφρένεια δεν έχει μία μοναδική σαφή αλλά και καθορισμένη αιτία, πιστεύεται ότι στην εκδήλωση της νόσου συμβάλλει σημαντικός αριθμός πρωτογενών αλλά και συνεισφερόντων παραγόντων, ενδεικτικά είναι οι γενετικοί παράγοντες, οι νευροαναπτυξιακές ανωμαλίες, οι κοινωνικοί παράγοντες, οι παδικές εμπειρίες, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κάθε ανθρώπου καθώς και οι βιοχημικές ανωμαλίες.’’ Τόνισε ο ειδικός φαρμακοποιός Αντρέας Κυπριανού.

Πως γίνεται η διάγνωση της σχιζοφρένειας σε κάποιον ασθενή και ποια είναι τα συμπτώματα που θα πρέπει να έχει;

‘’Για να γίνει διάγνωση της σχιζοφρένειας, ο ειδικός γιατρός πρέπει να προβεί σε μία αρκετά ενδελεχή αξιολόγηση των συμπτωμάτων, σίγουρα ένα από τα συμπτώματα θα πρέπει να είναι οι αυταπάτες, οι ψευδαισθήσεις ή η αποδιοργανωμένη ομιλία. Η παρουσία της διαταραχής θα πρέπει να είναι συνεχής τουλάχιστον για 6 μήνες κατά την διάρκεια των οποίων ο ασθενής θα πρέπει να παρουσιάζει ενεργά συμπτώματα για 1 μήνα τουλάχιστον.’’ Ανέφερε ο Διαμαντής Κλημεντίδης, κλινικός φαρμακοποιός στο σεμινάριο του με τίτλο «Σχιζοφρένεια»

Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της σχιζοφρένειας;

‘’Στην ψύχωση επικρατούν οι παράλογοι συλλογισμοί οι οποίοι είναι προϊόν της αποδιοργανωμένης διαδικασίας σκέψης που έχουν τα άτομα, επίσης, ένα άλλο χαρακτηριστικό της ψύχωσης είναι η αυταπάτες οι οποίες δεν είναι τίποτα άλλο παρά ψεύτικες πεποιθήσεις, ο ασθενής δηλαδή πιστεύει ότι συμβαίνουν πράγματα αλλά και καταστάσεις τα οποία δεν συμβαίνουν στην πραγματικότητα. Κυριαρχεί μία διαταραγμένη ικανότητα αντίληψης και αίσθησης του περιβάλλοντος και της πραγματικότητας η οποία στο τέλος γεννά ψευδαισθήσεις. O ασθενής με λίγα λόγια, έχει διαταραγμένη διάθεση, έλλειψη επίγνωσης και πολλές φορές ακατάλληλες συναισθηματικές αντιδράσεις απέναντι σε διάφορα θέματα.’’ Ο κύριος Κυπριανού υπογράμμισε αναφέροντας αργότερα την σημαντικότητα για έγκαιρη διάγνωση.

Μπορείτε να μας αναφέρετε κάποιο συγκεκριμένο περιστατικό που έχετε δει σαν φαρμακοποιός;

‘’Ένα περιστατικό κάπως απλό που μπορώ να αναφέρω είναι για ένα αγόρι κάπου κοντά 20 με 22 ετών ο οποίος παρουσίασε ένα οξύ επεισόδιο ψύχωσης, παραιτήθηκε από την δουλειά του, ήταν προγραμματιστής υπολογιστών και οι γονείς του ανησύχησαν για την περίεργη και απρόβλεπτη συμπεριφορά του. Το παιδί ισχυριζόταν, ότι τον βασανίζουν εξωγήινοι οι οποίοι φαίνονται μόνο τη νύχτα και τους ακούει να μιλάνε για τα σχέδια τους, άλλες φορές διηγείται αναλυτικά τα πειράματα που κάνουν στον πλανήτη.’’

Ήρθαμε σε επαφή με ασθενή που πάσχει από σχιζοφρένεια, το όνομα της οποίας δεν μπορούμε να δημοσιεύσουμε για ευνόητους λόγους και μας μίλησε για τον τρόπο με τον οποίο βιώνει την ασθένειά της.

‘’Είχα παραισθήσεις από όταν ήμουν 6 χρονών αλλά το πρώτο μου ψυχωτικό επεισόδιο συνέβη όταν ήμουν 16 ετών και διήρκεσε περίπου 5 μήνες. Νόμιζα ότι είχα υπερδυνάμεις, άκουγα φωνές που μου έλεγαν να πηδήξω από το παράθυρο. Είδα τη νεκρή γάτα μου να περπατάει στο σχολείο μαζί μου και μιλούσα μαζί της ασταμάτητα, νομίζοντας ότι μπορούσε να με καταλάβει. Το πιο περίεργο από όλα είναι ότι παρ' όλα αυτά τα πράγματα, δεν είχα ιδέα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά μαζί μου. Ένιωθα εντελώς φυσιολογική. Σίγουρα βελτιώθηκε από όταν ήμουν μικρή αλλά ακόμα με βασανίζει.’’

Με ποια συμπτώματα ξεκίνησε η ασθένειά σας;

‘’Ξεχνούσα να κάνω τα μαθήματά μου και ξεχνούσα ακόμη να φάω και να πιω νερό. Αν οι γονείς μου δεν μου το υπενθύμιζαν, πιθανότατα θα είχα πεθάνει από την πείνα και αυτό δεν είναι αστείο. Στο τέλος ήμουν μόνο 36 κιλά. Τώρα, μετά από περίπου 5 χρόνια εξακολουθώ να έχω παραισθήσεις καθημερινά, αλλά πολύ λιγότερες από ό,τι στο παρελθόν. Τα μεγαλύτερα προβλήματά μου αυτή τη στιγμή είναι το έντονο κοινωνικό άγχος, που συνοδεύεται από παράνοια, που καθιστά σχεδόν αδύνατο να φύγω από το σπίτι και να κάτσω κοντά σε παράθυρα με ανοιχτές κουρτίνες. Ακόμα και το να ακούω κόσμο στο δρόμο με τρομάζει, οπότε πρέπει να κλείσω τα παράθυρά μου για να νιώσω πιο άνετα.’’

Οι γονείς της ασθενούς έδωσαν την δική τους οπτική.

Απευθύνομαι σε εσάς επειδή ζείτε κάθε μέρα με έναν ασθενή που πάσχει από σχιζοφρένεια στο σπίτι, πως το βιώνετε;

‘’Είχε και συνεχίζει να έχει παραισθήσεις και ζει κυρίως σε έναν φανταστικό δικό της κόσμο. Είτε έχει καλή διάθεση, χαμογελάει μόνη της, μουρμουρίζει, μιλάει ή φωνάζει. Παλιά, τα πράγματα ήταν άσχημα και υπήρξαν κάποια σοβαρά περιστατικά που συνέβαιναν επειδή η σχιζοφρένεια της την κυρίευε εντελώς. Ήταν τρομακτικό γιατί παγιδευόταν τόσο πολύ στις αυταπάτες και την παράνοια της που ταρασσόταν, φοβόταν και κάποιες φορές γινόταν βίαιη. Οι σκέψεις της δεν βασίζονταν στην πραγματικότητα. Περάσαμε δύσκολα, δεν ξέρεις και κανείς δεν ξέρει πως είναι να βλέπεις το παιδί σου σε τέτοια κατάσταση καθημερινά. Σε βασανίζει.’’

Κ. Κλημεντίδη, πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για ένα άτομο που πάσχει απο σχιζοφρένεια να δημιουργήσει φιλικές αλλά και ερωτικές σχέσεις;

‘’Η σχιζοφρένεια δυσκολεύει τους ανθρώπους να δημιουργήσουν στενούς δεσμούς. Συμπεριφέρονται παράλογα, δυσκολεύονται να σκεφτούν καθαρά και να παλεύουν με τα καθημερινά συναισθήματα που νιώθουν, τα οποία μπορεί να μπερδεύουν, να τρομάζουν ή να βλάπτουν τα μέλη της οικογένειας και να οδηγούν σε συγκρούσεις.’’

Ποια είναι η φαρμακολογική αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας;

‘’Τα τελευταία χρόνια, έχουν εμφανιστεί μια ποικιλία νέων πειραματικών φαρμακολογικών προσεγγίσεων. Η κλοζαπίνη, βρέθηκε ότι είναι αποτελεσματικό αντιψυχωσικό και δεν προκαλεί παρενέργειες. Αλλά κάτι που θέλω να τονίσω είναι ότι, δεν υπάρχει κάποια φαρμακευτική αγωγή η οποία θεραπεύει εντελώς την σχιζοφρένεια, απλά, τα φάρμακα κρατάνε τον ασθενή σε καταστολή.’’

Υπάρχουν κάποια παραδείγματα κάποιων αντιψυχωσικών φαρμάκων τα οποία ενδείκνυνται στην σχιζοφρένεια, και αν μπορείτε, αναφέρετε κάποια ονόματα;

‘’Υπάρχουν η χλωροπρομαζίνη, η αλοπεριδόλη και κάποια νεότερα φάρμακα που ονομάζουμε εμείς φάρμακα δεύτερης γενιάς ή άτυπα είναι η αριπιπραζόλη δηλαδή το κυπριακό φάρμακο Abilify και η κλοζαπίνη που αντιστοιχεί στο φάρμακο leponex.’’

Υπάρχουν καθόλου δημογραφικά στοιχεία που να γνωρίζουμε για την αρρώστια;

‘’Αυτά που γνωρίζουμε χωρίς να μπορώ να πω ακριβής αριθμούς είναι ότι είναι ο πιο συχνός τύπος ψύχωσης και εκδηλώνεται με το πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο μεταξύ 15 και 45 ετών. Είναι πιο πιθανόν να εμφανιστεί στους άνδρες παρά στις γυναίκες χωρίς να έχουμε κάποια εξήγηση για αυτό.’’